Tarihte Bugün: 12 Eylül'ün Türkiye ve Dünya İçin Anlamı
Tarih, bazı günlere diğerlerinden çok daha derin ve katmanlı anlamlar yükler. 12 Eylül, Türkiye Cumhuriyeti için yakın tarihin en keskin dönemeçlerinden birini ifade ederken, dünya tarihi için de bir imparatorluğun Avrupa'daki genişlemesinin son bulduğu kritik bir günü simgeler. İşte Türkiye'yi ve dünyayı şekillendiren 12 Eylül'de yaşananlar...Türkiye'nin Hafızasındaki En Uzun Gün: 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin üçüncü, kapsamı ve sonuçları itibarıyla en etkili askeri müdahalesi, 12 Eylül 1980'de sabaha karşı gerçekleştirildi. Ülkenin 1970'li yıllar boyunca içinde bulunduğu siyasi istikrarsızlık, tırmanan sağ-sol çatışmaları, siyasi suikastlar ve ekonomik kriz, darbenin gerekçesi olarak sunuldu.Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren liderliğindeki Türk Silahlı Kuvvetleri, "Bayrak Harekâtı" ile ülke yönetimine el koydu. O sabah radyolardan okunan bildiriyle Süleyman Demirel hükümetinin görevine son verildiği, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin lağvedildiği, siyasi partilerin faaliyetlerinin durdurulduğu ve tüm ülkede sıkıyönetim ilan edildiği duyuruldu.
Darbe Sonrası Süreç:
- Milli Güvenlik Konseyi (MGK): Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Org. Sedat Celasun'dan oluşan MGK, yasama ve yürütme yetkilerini üstlendi.
- Siyasi Yasaklar ve Tutuklamalar: Başta Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit olmak üzere dönemin siyasi liderleri gözetim altına alındı ve siyasetten yasaklandı. Sendikalar, dernekler kapatıldı; yüz binlerce kişi gözaltına alındı, on binlercesi tutuklandı ve yargılandı.
- İdamlar ve Ağır İnsan Hakları İhlalleri: Yargılamalar sonucunda 50 kişi idam edildi. Gözaltında kayıplar, işkence ve kötü muamele, dönemin en karanlık yüzünü oluşturdu ve toplumsal hafızada derin yaralar açtı.
- 1982 Anayasası: Darbe yönetiminin hazırlattığı ve getirdiği siyasi yasaklarla halkoyuna sunulan 1982 Anayasası, %91.37'lik bir "evet" oyuyla kabul edildi ve Kenan Evren Türkiye'nin 7. Cumhurbaşkanı oldu. Bu anayasa, devlet otoritesini güçlendiren yapısıyla uzun yıllar tartışmaların odağında yer aldı.
- Ekonomik Dönüşüm: Darbe, aynı zamanda "24 Ocak Kararları" olarak bilinen ve Türkiye ekonomisini liberalleştirmeyi amaçlayan politikaların tam anlamıyla uygulanmasının önünü açtı.
Osmanlı'nın Avrupa'daki Rüyasının Sonu: II. Viyana Kuşatması (1683)
12 Eylül tarihi, Osmanlı İmparatorluğu için de kritik bir dönüm noktasıdır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun aylardır kuşattığı Viyana, 12 Eylül 1683'te Lehistan Kralı III. Jan Sobieski liderliğindeki birleşik Kutsal İttifak ordusunun yardıma gelmesiyle kaybedildi.Kahlenberg Tepesi'nde gerçekleşen ve tarihin en büyük süvari hücumlarından birine sahne olan savaş, Osmanlı ordusunun ağır bir yenilgi almasıyla sonuçlandı. Bu yenilgi, sadece bir kuşatmanın başarısızlığı değil, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'daki ilerleyişinin kesin olarak durduğu ve "Büyük Türk Savaşları" olarak bilinen uzun ve yıpratıcı bir geri çekilme sürecinin başlangıcı oldu. Viyana bozgunu, Avrupa'daki güç dengesini kalıcı olarak değiştirmiş ve Osmanlı'nın "yenilmez" imajına büyük bir darbe vurmuştur.
Türkiye-Avrupa İlişkilerinde Temel Taşı: Ankara Anlaşması (1963)
12 Eylül, Türkiye'nin Batı ile bütünleşme yolculuğunda da önemli bir tarihtir. Türkiye ile o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) arasında bir ortaklık çatısı kuran Ankara Anlaşması, 12 Eylül 1963'te imzalandı. Bu anlaşma, Türkiye'nin bugünkü Avrupa Birliği'ne tam üyelik hedefinin hukuki temelini oluşturması açısından tarihi bir öneme sahiptir.Dünyada 12 Eylül'de Yaşanan Diğer Önemli Olaylar
- MÖ 490: Maraton Muharebesi gerçekleşti. Atina'nın, Pers işgalini püskürttüğü bu zafer, Avrupa tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri kabul edilir.
- 1919: Adolf Hitler, ileride lideri olacağı Alman İşçi Partisi'nin (DAP) bir toplantısına ilk kez katıldı.
- 1940: Fransa'da, 17.000 yıllık olduğu tahmin edilen ve duvarlarındaki resimlerle ünlü Lascaux Mağarası keşfedildi.
- 1953: John F. Kennedy, Jacqueline Bouvier ile evlendi.
- 1959: Sovyetler Birliği, Ay'ın yüzeyine ulaşan ilk insan yapımı nesne olan Luna 2 uzay aracını fırlattı.
- 1977: Güney Afrika'da ırkçılık karşıtı mücadelenin simge isimlerinden Steve Biko, gözaltındayken polis tarafından katledildi.
- 1992: Mae Jemison, uzaya çıkan ilk Afrikalı-Amerikalı kadın oldu.
- 2003: Amerikalı ünlü country müzik sanatçısı Johnny Cash hayatını kaybetti.
- 2005: Hong Kong Disneyland açıldı.
