Tarihte Bugün: 2 Ekim

Tarihte Bugün: 2 Ekim​

Takvim yaprakları 2 Ekim'i gösterdiğinde, insanlık hafızası birbirinden çok farklı ve bir o kadar da önemli anıları bir araya getirir. Bu tarih, bir yanda şiddetsiz direnişin en büyük sembolünün doğumunu kutlarken, diğer yanda asırlar süren bir mücadelenin dönüm noktasına sahne olmuştur. Siyasi haritaların yeniden çizildiği, sanat dünyasının önemli isimleri kazandığı ve kaybettiği bu gün, tarihin ne kadar katmanlı olduğunun en güzel örneklerinden biridir.

Tarihin Akışını Değiştiren Olaylar: Fetih ve Bağımsızlık​

1187 - Kudüs'ün Yeniden Fethi: Selahaddin Eyyubi'nin Zaferi
2 Ekim tarihinin en önemli askeri ve siyasi olaylarından biri, hiç şüphesiz 1187 yılında yaşanmıştır. Eyyubi Sultanı Selahaddin Eyyubi, komutasındaki ordusuyla Haçlıların 88 yıldır işgal altında tuttuğu Kudüs'ü yeniden fethetmiştir. Bu olay, sadece İslam dünyası için değil, Hristiyan dünyası ve dünya tarihi için de derin anlamlar taşır.
Hıttin Muharebesi'nde Haçlı ordusunu büyük bir yenilgiye uğrattıktan sonra Kudüs'ü kuşatan Selahaddin, şehri kan dökmeden teslim almak için büyük bir çaba göstermiştir. Kuşatma sonrası şehre girişi, 1099'daki I. Haçlı Seferi sırasında yaşanan büyük katliamın tam tersi bir manzara sunmuştur. Selahaddin Eyyubi, şehirdeki Hristiyanlara ve diğer gayrimüslimlere karşı gösterdiği adaletli ve merhametli tutumla tarihe geçmiştir. Can ve mal güvenliği sağlamış, fidye ödeyemeyen on binlerce kişiyi serbest bırakmış ve kimsenin ibadetine karışmamıştır. Bu tavrı, ona düşmanları tarafından bile "adil hükümdar" unvanını kazandırmıştır. Kudüs'ün fethi, Üçüncü Haçlı Seferi'nin başlamasına neden olmuş ve Orta Doğu'daki güç dengelerini kalıcı olarak değiştirmiştir. Bu zafer, Selahaddin Eyyubi'yi İslam tarihinin en efsanevi liderlerinden biri yapmıştır.
1958 - Gine'nin Bağımsızlığı: Sömürgeciliğe "Hayır" Diyen Ülke
20. yüzyıl, Afrika'nın sömürgecilikten kurtuluş mücadelesine tanıklık etmiştir. 2 Ekim 1958'de Gine, Fransa'dan bağımsızlığını ilan ederek bu mücadelenin sembol ülkelerinden biri olmuştur. O dönemde Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle, Fransız sömürgelerine yeni bir anayasa ve "Fransız Topluluğu" içinde özerklik teklif eden bir referandum sunmuştu. Bu teklifi reddeden tek ülke Gine oldu. Lider Ahmed Sékou Touré önderliğindeki Gine halkı, "yoksulluk içinde özgürlüğü, kölelik içinde zenginliğe" tercih ettiklerini belirterek referandumda "Hayır" oyu verdi. Bu kararlı duruşun ardından Fransa, Gine'deki tüm personelini çekmiş ve ekonomik yardımı kesmiş olsa da, Gine bağımsızlık ateşini yakan ilk Fransız sömürgesi olarak tarihe geçti ve diğer Afrika ülkelerine ilham kaynağı oldu.

Bir Felsefenin Doğuşu: Mahatma Gandhi ve Şiddetsizlik Günü​

1869 - Mahatma Gandhi'nin Doğumu
2 Ekim, şüphesiz en çok Hindistan bağımsızlık hareketinin siyasi ve ruhani lideri Mohandas Karamçand "Mahatma" Gandhi'nin doğum günü olarak bilinir. 1869'da Hindistan'ın Porbandar kentinde dünyaya gelen Gandhi, sadece ülkesinin İngiliz sömürgeciliğinden kurtulmasını sağlamakla kalmamış, aynı zamanda tüm dünyaya yepyeni bir direniş felsefesi hediye etmiştir.
"Satyagraha" adını verdiği bu felsefe, aktif ancak şiddet içermeyen direnişe dayanıyordu. Haksızlığa karşı pasif direniş, sivil itaatsizlik, boykotlar ve barışçıl yürüyüşler gibi yöntemlerle, dünyanın en büyük imparatorluklarından birine meydan okudu. Onun liderliğindeki Tuz Yürüyüşü gibi eylemler, dünya kamuoyunun dikkatini Hindistan'a çekmiş ve İngiliz yönetimini derinden sarsmıştır. Gandhi'nin yaşamı ve felsefesi, Martin Luther King Jr.'dan Nelson Mandela'ya kadar dünyadaki birçok sivil haklar savunucusuna ilham vermiştir.
Bu nedenle Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2007 yılında aldığı bir kararla Gandhi'nin doğum günü olan 2 Ekim'i "Uluslararası Şiddete Hayır Günü" (International Day of Non-Violence) olarak ilan etmiştir. Bu özel gün, dünya genelinde barış, hoşgörü ve anlayış mesajlarının yayılmasına ve anlaşmazlıkların şiddet dışı yöntemlerle çözülmesine yönelik farkındalık yaratma amacı taşımaktadır.

Türkiye Tarihinde 2 Ekim​

1978 - Doç. Dr. Bedil Cömert'in Katledilmesi
Türkiye'nin 12 Eylül 1980 darbesine giden karanlık yıllarında yaşanan siyasi cinayetlerden biri de 2 Ekim 1978'de gerçekleşti. Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi ve eski dekan yardımcısı Doç. Dr. Bedil Cömert, Ankara'daki evinin önünde uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Kültür ve sanat alanındaki çalışmalarıyla tanınan, aydın bir akademisyen olan Cömert'in öldürülmesi, ülkede artan terör ve şiddet ortamının aydınları ve bilim insanlarını da hedef aldığını gösteren acı bir olay olarak hafızalara kazındı.

Sanat ve Kültür Dünyasında İz Bırakanlar​

2 Ekim, aynı zamanda sanat ve eğlence dünyası için de önemli doğum ve ölümlere sahne olmuştur.
Doğumlar:

• Graham Greene (1904): 20. yüzyılın en önemli İngiliz romancılarından biri olan Greene, ahlaki ve siyasi ikilemleri işlediği İnsanlık Komedisi, Viyana'da Üçüncü Adam ve Güç ve Şan gibi eserleriyle tanınır.
• Sting (1951): Asıl adı Gordon Sumner olan İngiliz müzisyen, The Police grubunun solisti ve bas gitaristi olarak ünlendikten sonra başarılı bir solo kariyere imza atmış, "Englishman in New York", "Shape of My Heart" gibi unutulmaz şarkılara imza atmıştır.
• Groucho Marx (1890): Marx Kardeşler'in en bilinen üyesi olan Amerikalı komedyen, kendine özgü hızlı esprileri, kalın kaşları, gözlüğü ve purosuyla komedi tarihinin ikonik figürlerinden biri haline gelmiştir.

Ölümler:

• Rock Hudson (1985): Hollywood'un altın çağının en yakışıklı ve popüler aktörlerinden biri olan Rock Hudson'ın AIDS nedeniyle hayatını kaybetmesi, o dönemde henüz tam olarak anlaşılamayan bu hastalık hakkındaki kamuoyu farkındalığını artıran bir dönüm noktası oldu. Onun ölümü, AIDS'in sadece belirli grupları etkileyen bir hastalık olmadığı gerçeğini tüm dünyanın yüzüne vurdu.
• Halit Refiğ (2009): Türk sinemasının "ulusal sinema" akımının öncülerinden olan usta yönetmen Halit Refiğ, Gurbet Kuşları, Teyzem ve Hanım gibi filmlerin yanı sıra, Türkiye'nin ilk televizyon dizilerinden olan Aşk-ı Memnu ile de tanınır. Türk sinemasına hem yönetmen hem de düşünür olarak büyük katkılar sağlamıştır.

Sonuç olarak 2 Ekim, insanlık tarihinin karmaşık ve çok yönlü doğasını bir güne sığdıran bir ayna gibidir. Selahaddin'in kılıcıyla çizdiği yeni sınırlardan, Gandhi'nin şiddetsiz felsefesiyle kırdığı zincirlere; Gine'nin bağımsızlık haykırışından, Türkiye'nin kaybettiği bir aydının yasına kadar uzanan geniş bir yelpazede, bu tarih bize geçmişi anlama ve gelecek için dersler çıkarma fırsatı sunmaktadır.